Bijgaande teksten zijn, met toestemming, voor een groot deel afkomstig uit weekblad “Brabants Centrum”, weekblad voor Boxtel, Gemonde, Liempde en Esch. (Dit onvolprezen weekblad heeft vanaf 1-1-2001 een volledig operationele homepage. Zie deze link).
De perfecte manier, waarop in die krant verslag gedaan is van het Spoorspektakel, kan ik niet verbeteren ! Dus heb ik het maar niet eens geprobeerd.
De stoomritten (1)
Voor velen waren de ritten naar Veghel en Den Bosch met de stoomtrein van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij zondag het hoogtepunt van het spoorspektakel. Vele deelnemers bestempelden de treinreizen als een reis terug in de tijd. Het treinpersoneel droeg authentieke kleding, ook de fraaie oude wagons herinnerden aan vroegere tijden en de ritten gingen over een traject dat bijna nooit meer gebruikt wordt. Nostalgie was zondag voor velen dan ook het belangrijkste ingrediënt van het spoorspektakel. Zo’n zeshonderd mensen hadden kaartjes gekocht voor de twee stoomtreinritten naar Veghel. Ook voor de ritten naar Den Bosch was enorm veel belangstelling. Zondag gingen hiervoor nog veel plaatsbewijzen over de toonbank. Rond en in het station en op de perrons was het zondagmorgen een drukte van belang. De belangstelling voor de stoomtreinritten was dan ook overweldigend.
De aankomst van de stoomtrein in Boxtel na de eerste rit naar Veghel leverde fraaie beelden op. Terwijl het perron bevolkt werd door ruim driehonderd ongeduldige reizigers. die zich hadden ingeschreven voor de tweede rit, stapten evenzoveel deelnemers aan de eerste tocht uit de trein. Voordat de stoomtrein weer koers zette naar Veghel moest de locomotief van water voorzien worden.
De deelnemers aan de tweede rit moesten daarom nog even hun geduld bewaren. “Bij elke stop in Boxtel wordt de watervoorraad aangevuld”, zei Jos Mandos van de Heemkundekring. “In totaal is daarvoor zo’n zeventig kuub water nodig die nabij het spoor in een container is opgeslagen.” De Heemkundekring had een uitvoerig draaiboek opgesteld, dat vorige week nog ingrijpend gewijzigd moest worden omdat NS de dienstregeling had aangepast. “Daardoor vertrekken de treinen naar Veghel later dan gepland en komt de eerste rit naar Den Bosch te vervallen”, aldus Mandos. “Mensen die kaartjes hebben besteld voor de eerste rit naar Den Bosch kunnen op een ander tijdstip gewoon meerijden. De vrije verkoop van de resterende treinkaartjes voor de zes ritten naar Den Bosch verloopt overigens zeer goed.”
De gelukkigen die kaartjes hadden weten te bemachtigen voor de ritten naar Veghel waren zeer te spreken over de reis over het Duits Lijntje. Vooral de schoonheid van natuurgebied De Geelders werd geroemd. “Dit is gewoon pure nostalgie”, verwoordde Rudi van Drunen de gevoelens van veel reizigers. “Het treinpersoneel is uitgedost in oude kostuums, de wagons zijn heel oud en sfeervol. Onderweg heb je alle tijd om alles goed in je op te nemen omdat de trein maar veertig kilometer per uur rijdt. Opvallend was dat paarden die in de wei liepen op hol sloegen toen de trein passeerde. Die beesten zijn natuurlijk niet gewend dat er gereden wordt over dit traject.”
Een van de hoogtepunten van de rit was volgens Theo Raaymakers de stop die de stoomtrein maakte bij café Het Groene Woud in Liempde. “Een orkest was daar muziek aan het maken. Bovendien stonden er veel mensen langs de kant die ons toezwaaiden. Dit was echt een belevenis. Ik kan het iedereen aanraden.” Riet Cleutjens had zich goed vermaakt in de restauratie van de stoomtrein. “Lekker met een kop koffie en een koek in de hand heerlijk genieten. Vanuit de trein kijk je uit over prachtige natuurgebieden. Eigenlijk maak je een reis terug in de tijd, want alles in de trein ademt de sfeer van vroeger. Ik ben heel blij dat ik kaartjes gekocht heb voor dit evenement, want dit had ik voor geen goud willen missen.”
Het Spoorspektakel
De festiviteiten rond de opening van het station in Boxtel zijn zondag, ondanks de barre weersomstandigheden, succesvol verlopen. Dat gold zeker voor de stoomtrein ritten naar Veghel en ‘s-Hertogenbosch, die op enorm veel belangstelling konden rekenen. Jammer was dat enkele andere door de Heemkundekring georganiseerde activiteiten, waaronder de ritjes met de miniatuurtrein, in het water vielen. Door de hevige regenval waren weinig kinderen te verleiden tot een tochtje. De andere activiteiten, die voor het merendeel binnen plaatsvonden, konden wel op veel bezoekers rekenen.
Spoorliefhebbers konden zondag hun hart ophalen. Het station en omgeving stond geheel in het teken van het spoorspektakel. De hele dag waren in diverse etalages en woningen exposities ingericht, waarbij de historie van de spoorwegen belicht werd. Jos Mandos van de Heemkundekring was zeer in zijn nopjes met de medewerking van de Boxtelse gemeenschap. “Iedereen die we vroegen, bleek bereid om een bijdrage te leveren; van winkeliers tot de bewoners van de Stationsstraat. Ook de brandweer en de gemeente en veel bedrijven hebben ons fantastisch gesteund. Kennelijk leeft de opening van het station en alle activiteiten die gehouden worden enorm bij de Boxtelaren. De positieve reacties en de overweldigende belangstelling voor de stoomtreinritten hebben ons goed gedaan, want we zijn toch anderhalf jaar bezig geweest met de voorbereidingen. Het is heerlijk om te weten dat je het niet voor niets doet.” De slechte weersomstandigheden konden Mandos niet echt deren. “Natuurlijk is het doodzonde dat het weer niet meewerkt, maar ik betwijfel of mensen om die reden thuisblijven. Al komt dit sombere weer de sfeer niet ten goede.”
In de schaduw van de stoomtreinritten naar Veghel en Den Bosch vonden tal van activiteiten plaats. In de middenruimte van het station was een tentoonstelling ingericht over de historie van de Boxtelse spoorwegen en het station. De expositie, die was samengesteld door Jan Swinkels trok veel belangstellenden. Vele bezoekers namen hier een kijkje voordat ze in de trein stapten naar Veghel of Den Bosch. De echte freaks kwamen ook aan hun trekken bij enkele kraampjes, waaronder die van de Stichting Hartje Boxtel, waar prachtige etsen en prentbriefkaarten aan de man gebracht werden. Daarnaast kon men fraaie boeken en modeltreinen aanschaffen. De verkopers waren weliswaar zeer te spreken over de getoonde belangstelling, maar klaagden dat er weinig verkocht werd. “Kijken doen ze wel, maar tot nu toe heb ik nog maar weinig verkocht”, was de reactie van een van de verkopers. Het vierde deel van de Boxtelse Historische Reeks, getiteld ‘Boxtel knooppunt van vier sporen’ van Jos Mandos en geschiedschrijver Gied Segers vond wel gretig aftrek, net als de prullaria die lagen uitgestald in een kraampje van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM). “Voor verzamelaars zijn dit prachtige spulletjes”, zei verkoper en conducteur Mark Bakker van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij. “Kleine hebbedingetjes als handdoeken,lepeltjes en boekjes verkopen heel goed. Overal waar wij komen is dat het geval. Onze spullen zijn betaalbaar en leuk om te hebben. De mensen hier vinden dit prachtig.”
Met name in de Stationsstraat bruiste het van activiteiten. Het publiek kon zich vermaken met videofilms over de spoorwegen. Volgens medewerker Teun de Vries waren het vooral ouderen die veel interesse toonden in het heden en verleden van de spoorwegen. “Jongeren zien we hier niet zoveel, maar toch mogen we zeker niet klagen over de belangstelling. Het slechte weer is in ons voordeel, omdat de mensen hier lekker binnen kunnen zitten.”
Even verderop in de Stationsstraat keek de machinist van de miniatuurtrein iets minder vrolijk. Met name bij deze activiteit ondervond men veel hinder van de aanhoudende regen. Bij goed weer is het treintje waarschijnlijk een topattractie. nu waren de druiven heel zuur voor de betrokkenen. “Hopelijk klaart het straks wat op, want we moeten nog een paar uur. Tot nu toe valt de belangstelling vies tegen, natuurlijk is dat allemaal aan het weer te wijten”, klonk het bitter.
Een van de meest opvallende activiteiten was de modelspoorbaan van de Spoorgroep NedTRAK, die was ondergebracht bij bakkerij Van Griensven (Stationsstraat 69). Deze landelijke vereniging met ongeveer honderd modelspoorliefhebbers was met een kleine afvaardiging naar Boxtel gereisd. Op een module spoorbaan van de spoorgroep is continu treinverkeer mogelijk. Hierbij blijft het spelelement gewaarborgd, terwijl een elektronisch en modulair bloksysteem er op de achtergrond voor zorgt dat de treinen veilig hun weg kunnen vervolgen “De modules zijn door hun vaste maatvoering, de ligging van de sporen en standaardiseerde bedrading aan elkaar te koppelen”, zei NedTRAK-voorzitter Ton de Geest zondag, die het Boxtelse publiek als enthousiast beschreef. Jong en oud keek zijn ogen uit bij de fraaie en grote baan. In de vitrines waren verschillende soorten treinen in alle soorten en maten te zien.
Niet alleen de echte liefhebbers genoten, ook leken kwamen aan hun trekken. “Nee, een echte spoorliefhebber ben ik niet”, zei Eugene van Dun, “Maar dit spoorspektakel wilde ik toch niet missen. Vroeger wisten we niet beter dan dat er stoomlocomotieven waren. Van intercity’s en andere moderne treinen hadden we nog nooit gehoord. Daarom is dit spektakel zo bijzonder. Het neemt je mee terug naar de tijd, waarin stoomtreinritten heel normaal waren. Dat nostalgische aspect spreekt mij enorm aan”.
De stoomritten (2)
De stoomtrein die zondagmorgen het twee dagen eerder met goeddeels uitgebluste champagne geopende nieuwe station van Boxtel binnentuft kan het best geïdentificeerd worden met één brok dynamiek. Het personeel van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij weet hoe ze met haar passagiers moet omspringen. Vriendelijk en vooral serieus, want voor de reizigers die zich in de voorverkoop hebben verzekerd van een treinkaartje is het vooral de nostalgie die hen op het spoor heeft gezet van een ritje naar Veghel of ‘s-Hertogenbosch. Met name de rails van het Duits Lijntje staat bol van belangstelling. In een mum van tijd werd de animo voor dit traject omgezet in een leegverkoop van beschikbare kaartjes. Ook de ritten naar de Brabantse hoofdstad lagen goed in de markt. Voor een kleine tweeduizend reizigers was de stoomtrein op zondag 1 oktober 2000 een spoorspektakel in de letterlijke zin.
Toen de Duitse locomotief uit 1952 voor de tweede keer stoom afblies om met een strak tempo van krap veertig kilometer per uur de lijn naar Veghel te volgen, had uw verslaggever bij de kruising van de Liempdseweg de fraaie rijtuigen uit 1924 al voorbij zien trekken vanuit het in nevel gehulde veld op de grens van Boxtel en Liempde. Dáár, waar minister Annemarie Jorritsma in april 1996 met het onthullen van een monumentale kei de vernieuwde A2 officieel opende en de gemeente gelijktijdig Jas de Keistamper liet opdraven om de voltooiing van de Keulsebaan met enig feestelijk vertoon te omlijsten.
Een druilerige regen kon zondag de stemming onder de toeschouwers langs de lijn niet drukken. De kijkers met paraplu waren toen trouwens op één hand te tellen. Hoe anders was dat twee uur later, toen de zwart geblakerde machinist er nog een schepje bovenop deed en de geur van pure kolendamp zich vermengde met de zoete broodjes die het personeel van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM) in de restauratiewagen serveerde aan de bobo’s van de gemeente en de spoorwegen.
Als het fluitende geluid van de stoomlocomotief heeft geklonken, weet heel Boxtel hoe laat het is. Met ruim een half uur vertraging en zonder geld terug, rollen de wielen van de imposante locomotief voor de tweede keer over het Duits Lijntje. Er is geen plaats onbezet en iedereen praat met iedereen. Regelmatig doen servetten en zakdoeken dienst als spons en zeem en worden bij herhaling de aangeslagen raampjes schoongewreven. Op dit uur namelijk hebben wél veel mensen de regen getrotseerd om de stoomtrein voorbij te zien trekken. Werkelijk schitterend zijn de oude rijtuigen, waarin het hout overheerst en de lambrisering is afgezet met ronde bogen. De wanden zien er nog puntgaaf uit. Niet zonder trots vertelt het personeel van de VSM dat de antieke treinstellen van Nederlandse makelij zijn. Het is opvallend zoveel jongeren als verknochte treinliefhebbers hun ei kwijt kunnen en willen bij de maatschappij. Op de stoomtrein die zondag vanuit Boxtel naar Veghel en Den Bosch pendelde, hield een ruim 25-koppige bemanning een oogje in het zeil. Stuk voor stuk personeel met een zwak voor de trein uit vervlogen jaren en behept met een grote mate van vrijwilligersgevoel. Puur uit veiligheidsoverwegingen is bij iedere deur een zwart en soms uit de naad geregen uniform van de VSM geposteerd. Onder de passagiers vertoeven namelijk veel kinderen en van een centrale vergrendeling hadden we in de jaren twintig nog geen kaas gegeten.
Roy Mulder uit Eerbeek is een van de hobbyisten met een fijn gevoel voor alles wat met het oude spoor te maken heeft. Hij geniet zichtbaar van het plezier dat de treinreizigers beleven aan de rit tussen Boxtel en Veghel. Hij draagt tevens iets uit van respect voor de ijverige inzet waarmee de Boxtelse Heemkundekring in samenwerking met spoorwegfanaten pur sang kans heeft gezien beslag te leggen op de antieke stoomlocs en rijtuigen. Immers, normaal wordt het vuur in de kachel van de machinekamer slechts aangewakkerd voor een toeristische rit tussen Dieren en Apeldoorn.
Plotseling worden de raampjes dan toch massaal naar beneden getrokken en mindert de trein vaart voor een vrolijk deuntje muziek langs de lijn. Bij de Liempdse uitspanning Het Groene Woud, aan de rand van natuurreservaat De Geelders, probeert het Liempdse gezelschap “Op naor d’honderd” de regenwolken uit elkaar te blazen. De muzikanten zijn niet uit het veld te slaan en worden getrakteerd op een dankbaar applaus van alle reizigers die toevallig niet in een aangenaam treindebat zijn verwikkeld. Omdat zowel voor als achter de treinstellen zo’n machtige locomotief de tijd een halve eeuw heeft terugplaatst, is het oponthoud op de bestemming Veghel slechts van korte duur. Omdat de bekende draaischijven van vroeger al geruime tijd zijn uitgerangeerd, moet de kolen- en watervoorraad op twee fronten op peil gehouden worden.
De rit terug naar Boxtel verloopt zo mogelijk nóg geanimeerder dan de heenreis. Een trektocht door de compartimenten leert dat de prijzen van vroeger hebben afgedaan en voor koffie twee gulden en een kwartje neergeteld wordt. Met een plak cake erbij moet drie gulden en vijftig cent opgehoest worden.
Op onze tocht door de trein wordt ook duidelijk dat veel ouders met hun kroost zondag 1 oktober hebben benut voor een treinreisje, dat zijn weerga niet kende en waarvan men nooit Spijt zal krijgen. Eenmaal terug op het station in Boxtel gaan de deurklinken omlaag en de paraplu’s omhoog. Een aantal genodigden uit met name gemeentelijke- en NS-kringen kiest de forse voetsporen van voorzitter Dik Bol van de plaatselijke Heemkundekring. Op het geëgaliseerde terrein achter de immense traverse wordt op een balscheut van de Van Salmstraat de naam onthuld van deze royaal opgezette parkeervoorziening. Boxteler Baanplein staat er op het bordje dat Bol nog door een origineel exemplaar moet laten vervangen. Geen nood, er zijn nog meer bordjes in de maak voor het Stationsplein, dat een stroom van passagiers blijft verwerken. Allemaal willen zij de (stoom)trein naar de Brabantse hoofdstad niet missen. Op het perron is het vooral de kracht van de indrukwekkende locomotieven die de aandacht blijft opeisen. De mensen kunnen er maar niet genoeg van krijgen. Met veel ontzag kijken we neer op het met kolenzwart besmeurde gelaat van de machinist. Allemachtig wat moet die man zondag veel zweetdruppels hebben gelaten. De glimlach die om zijn lippen hangt, is synoniem voor de uitstraling waarmee al zijn collega’s van de VSM zondag in Boxtel hun vrijwilligerswerk op een idealistische manier onder de aandacht hebben gebracht van zovele treinreizigers met heimwee in de tijd…
© Jos Mandos, 1996-2007